زایمان طبیعی، فرایندی باشکوه و درعین‌حال نیازمند مراقبتهای تخصصی است. در بسیاری از موارد، مادران می‌توانند به‌سلامت فرزندی را به دنیا آورند، اما گاهی اوقات، به دلیل عواملی نظیر خستگی مادر، طولانی‌شدن مرحله دوم زایمان، یا مشکلات مربوط به وضعیت جنین، نیاز به مداخله پزشکی برای تسهیل خروج نوزاد احساس می‌شود. در چنین شرایطی، استفاده از ابزارهایی مانند فورسپس یا وکیوم مطرح می‌گردد. این مقاله به طور جامع به بررسی فرایند زایمان طبیعی با کمک دستگاه فورسپس، کاربردها، مزایا، خطرات احتمالی و تفاوت‌های آن با سایر روش‌ها می‌پردازد. هدف ما ارائه اطلاعات دقیق و تخصصی است تا شما با آگاهی کامل از این مداخلات، بتوانید بهترین تصمیمات را در کنار تیم درمانی خود اتخاذ نمایید. ما در این راهنما، تمامی جوانب این نوع زایمان را با تمرکز بر سلامت مادر و نوزاد بررسی خواهیم کرد.
زایمان با ابزار چیست؟
زایمان با ابزار که به عنوان زایمان کمکی یا ابزاری نیز شناخته می‌شود، به فرایند زایمان طبیعی اطلاق می‌شود که در آن پزشک یا مامای متخصص از وسایل کمکی برای هدایت یا کشیدن نوزاد به بیرون از کانال زایمان استفاده می‌کند. این روش‌ها زمانی به کار گرفته می‌شوند که مرحله دوم زایمان (مرحله خروج نوزاد) به طور غیرطبیعی طولانی شده باشد یا مادر به دلیل خستگی مفرط، توانایی کافی برای زور زدن نداشته باشد. هدف اصلی استفاده از این ابزارها، کوتاه‌کردن زمان زایمان و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی ناشی از فشار بیش از حد یا هیپوکسی (کمبود اکسیژن) برای نوزاد است. این ابزارها معمولاً باید توسط متخصصان آموزش‌دیده و با رعایت کامل اصول بهداشتی و تکنیک‌های دقیق به کار گرفته شوند تا ایمنی مادر و نوزاد تضمین شود.
درصورت تماس اعلام کنید که از طرف سایت تماس گرفته اید
زایمان با فورسپس چگونه است؟
فورسپس وسیله‌ای است شبیه به انبرک‌های بزرگ و دوشاخه که طراحی آن به‌گونه‌ای است که به‌آرامی دور سر نوزاد قرار می‌گیرد. این ابزار به پزشک اجازه می‌دهد تا بادقت و کنترل کامل، نوزاد را در مسیر خروج هدایت کرده و به بیرون‌کشیدن آن کمک کند. استفاده از فورسپس نیازمند تبحر بالایی است، زیرا فشار بیش از حد یا قرارگیری نادرست می‌تواند منجر به آسیب شود. فورسپس در شرایطی که نوزاد در وضعیت نامناسبی قرار گرفته یا دیسترس جنینی (ناراحتی جنین) وجود دارد، کاربرد دارد.
زایمان با وکیوم چگونه است؟
در زایمان با وکیوم، یک فنجان کوچک و نرم بر روی پوست سر نوزاد قرار داده می‌شود. سپس با ایجاد مکش و خلأ کنترل‌شده، یک اتصال محکم بین فنجان و سر نوزاد ایجاد می‌گردد. پزشک با استفاده از دسته متصل به این فنجان، به‌آرامی نوزاد را در طول انقباضات و هم‌زمان با زور زدن مادر، به سمت بیرون هدایت می‌کند. این روش معمولاً نسبت به فورسپس تهاجم کمتری دارد و در مواردی که نیاز به هدایت کمتری است، مورداستفاده قرار می‌گیرد.
انواع فورسپس
تنوع در طراحی فورسپس‌ها به این دلیل است که هر کدام برای موقعیت‌ها و مراحل مختلف زایمان طراحی شده‌اند. درک این تفاوت‌ها برای متخصصان زایمان حیاتی است.
فورسپس‌های مختلف بر اساس موقعیت سر جنین: فورسپس‌ها را می‌توان بر اساس اینکه سر نوزاد در کجای کانال زایمان قرار دارد، دسته‌بندی کرد. به طور کلی، فورسپس‌های زایمان به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
۱- فورسپس‌های خروجی (Outlet Forceps): این نوع فورسپس در مواقعی استفاده می‌شود که سر نوزاد کاملاً به پایین آمده و در ناحیه واژن (خروجی) قرار دارد. استفاده از آن‌ها معمولاً ساده‌تر بوده و ریسک کمتری به همراه دارد.
۲- فورسپس‌های میانی (Midforceps):این ابزارها برای مواقعی به کار می‌روند که سر نوزاد در قسمت میانی لگن قرار دارد و برای رسیدن به خروجی نیاز به چرخش یا کمک بیشتری دارد. استفاده از این نوع فورسپس نیازمند مهارت بیشتری است.
۳- فورسپس‌های پنهان (Basal or High Forceps):این نوع فورسپس‌ها به دلیل ریسک بالای آسیب به مادر و نوزاد، امروزه بسیار نادر بوده و تنها در شرایط اضطراری بسیار حاد، که زایمان باید بلافاصله انجام شود و امکان سزارین وجود ندارد، استفاده می‌شوند.
خطرات و عوارض زایمان با فورسپس برای مادر
همانند هر مداخله پزشکی دیگری، استفاده از ابزارهایی چون فورسپس و وکیوم خالی از ریسک نیست. ارزیابی دقیق منافع در مقابل خطرات، توسط پزشک متخصص، امری ضروری است.
مهم‌ترین عوارض زایمان با فورسپس برای برای مادر شامل پارگی‌های شدید دهانه رحم و واژن (درجه ۳ یا ۴)، هماتوم (تجمع خون)، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع در درازمدت و همچنین آسیب به عصب‌های ناحیه لگن است. البته تکنیک صحیح و عدم اعمال نیروی بیش از حد، این ریسک‌ها را به شدت کاهش می‌دهد.
عوارض زایمان با وکیوم برای نوزاد
در مورد نوزاد، اصلی‌ترین نگرانی مربوط به استفاده از وکیوم، ایجاد کبودی، ورم یا تورم موقت روی پوست سر نوزاد است که معمولاً به آن “کفال هِمانتوم” (Cephalhematoma) می‌گویند. در موارد بسیار نادر و در صورت استفاده نامناسب، ممکن است آسیب‌های جدی‌تری نظیر خونریزی داخل جمجمه‌ای یا آسیب به اعصاب صورت رخ دهد، هرچند این موارد بسیار کم‌اتفاق هستند.
مقایسه فورسپس و وکیوم
انتخاب بین فورسپس و وکیوم بستگی به وضعیت دقیق مادر، اندازه نوزاد، میزان پیشرفت زایمان و مهارت پزشک دارد. به عنوان مثال، در شرایطی که نوزاد نیاز به چرخش دارد، فورسپس ممکن است ارجح باشد، در حالی که وکیوم برای کشیدن ساده‌تر مناسب‌تر است. تصمیم‌گیری نهایی همواره باید با در نظر گرفتن بهترین شرایط برای حفظ سلامت هر دو نفر صورت گیرد.
آمادگی برای زایمان کمکی
اگر پزشک شما پیش‌بینی می‌کند که ممکن است زایمان به کمک ابزار نیاز داشته باشد، مهم است که مادر کاملاً آماده باشد. این آمادگی شامل درک فرآیند، اطمینان به تیم پزشکی و هماهنگی برای اعمال نیرو در زمان مناسب است. تمرین تکنیک‌های تنفسی و پوزیشن‌بندی مناسب قبل از ورود به این مرحله، می‌تواند به تسهیل کار پزشک و کاهش استرس مادر کمک کند.
نتیجه‌گیری
زایمان طبیعی با کمک فورسپس یا وکیوم، مداخلاتی تخصصی هستند که در شرایط خاص برای تضمین زایمان موفق و ایمن به کار گرفته می‌شوند. این روش‌ها ابزارهایی حیاتی در جعبه ابزار هر متخصص زایمان هستند و در مواردی که طولانی شدن مرحله دوم زایمان سلامت نوزاد را به خطر می‌اندازد، می‌توانند جان نوزاد را نجات دهند. درک شفاف از نحوه کارکرد این ابزارها، انواع مختلف آن‌ها و عوارض احتمالی برای هر دو طرف، حق هر مادر است. کلید موفقیت در این مداخلات، انتخاب متخصص با تجربه و همکاری کامل با تیم درمانی شماست. هرگز نباید از پرسیدن سوالات خود در مورد روند زایمان دریغ کنید و همواره توصیه‌های تخصصی پزشک را مبنای تصمیم‌گیری خود قرار دهید تا تجربه‌ای ایمن و مثبت از این مرحله مهم زندگی داشته باشید.
سوالات متداول
آیا زایمان با فورسپس همیشه منجر به درد بیشتر می‌شود؟
خیر. در تمام مراحل زایمان از بی‌حسی اپیدورال یا موضعی استفاده می‌شود، بنابراین درد زایمان در حین استفاده از فورسپس احساس نمی‌شود. درد یا ناراحتی پس از زایمان مشابه زایمان طبیعی معمولی است و به میزان پارگی‌ها بستگی دارد.
آیا استفاده از وکیوم باعث آسیب مغزی به نوزاد می‌شود؟
خیر. دستگاه‌های وکیوم مدرن فشار بسیار کنترل‌شده‌ای اعمال می‌کنند. آسیب مغزی ناشی از این روش بسیار نادر است و بیشتر کبودی‌های موقت روی سر نوزاد دیده می‌شود که طی چند روز برطرف می‌شود.
چه زمانی فورسپس یا وکیوم استفاده نمی‌شود؟
اگر نوزاد در وضعیت بریچ (پا یا باسن اول) باشد یا اگر پیشرفت زایمان به هیچ عنوان میسر نباشد (مانند عدم تناسب سر جنین با لگن مادر)، این روش‌ها استفاده نمی‌شوند و گزینه سزارین مطرح می‌گردد.
درصورت تماس اعلام کنید که از طرف سایت تماس گرفته اید
