زایمان زودرس به تولد نوزاد قبل از هفته‌ی ۳۷ بارداری گفته می‌شود و یکی از چالش‌های بزرگ دوران بارداری محسوب می‌شود. این اتفاق میتواند سلامت نوزاد را به خطر بیندازد و نیازمند مراقبت‌های ویژه پزشکی باشد. نوزادان زودرس ممکن است با مشکلات تنفسی، تغذیه‌ای و رشد مواجه شوند که باید تحت نظر متخصصان قرار گیرند. دلایل مختلفی برای زایمان زودرس وجود دارد، از جمله عفونت‌ها، فشار خون بالا در مادر، استرس شدید و برخی مشکلات ساختاری رحم. علائم هشداردهنده مانند انقباضات منظم، ترشحات خونی یا فشار در ناحیه لگن باید جدی گرفته شوند و در صورت بروز، سریعاً به پزشک مراجعه شود. پیشگیری از زایمان زودرس شامل مراقبت‌های دوران بارداری، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و کاهش استرس می‌شود. آگاهی از این موضوعات به مادران کمک میکند تا با آمادگی و اطلاعات کافی، سلامتی خود و نوزاد را حفظ کنند.
زایمان زودرس چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟
زایمان زودرس زمانی رخ می‌دهد که نوزاد قبل از پایان هفته‌ی ۳۷ بارداری به دنیا می‌آید. بارداری کامل، معمولاً بین ۳۷ تا ۴۲ هفته طول می‌کشد و هر تولدی پیش از این زمان، زودرس محسوب می‌شود. اما سوال اساسی این است که چرا این اتفاق می‌افتد؟ متأسفانه، در بسیاری از موارد، علت دقیق زایمان زودرس مشخص نیست. با این حال، عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند خطر آن را افزایش دهند. این عوامل می‌توانند شامل مسائل مربوط به مادر، جنین یا رحم باشند. شناخت این عوامل به ما کمک میکند تا با آگاهی بیشتری، اقدام به پیشگیری کنیم.
درصورت تماس اعلام کنید که از طرف سایت تماس گرفته اید
عوامل خطر مرتبط با مادر
- سابقه زایمان زودرس: اگر قبلاً یک زایمان زودرس داشته‌اید، احتمال تکرار آن بیشتر است.
- بارداری‌های چندقلو: بارداری دوقلو یا بیشتر، خطر زایمان زودرس را به شدت افزایش می‌دهد.
- بیماری‌های مزمن: دیابت کنترل‌نشده، فشار خون بالا و بیماری‌های کلیوی می‌توانند به زایمان زودرس منجر شوند.
- عفونت‌ها: عفونت‌های دستگاه ادراری یا عفونت‌های واژینال می‌توانند باعث تحریک رحم و شروع انقباضات زودرس شوند.
- سبک زندگی: سیگار کشیدن، مصرف الکل و مواد مخدر، و استرس شدید از عوامل خطر محسوب میشوند.
- فاصله کم بین بارداری‌ها: فاصله کمتر از ۱۸ ماه بین دو بارداری، میتواند خطر را افزایش دهد.
عوامل خطر مرتبط با رحم و جفت
- مشکلات دهانه رحم: نارسایی دهانه رحم، که به باز شدن زودرس آن منجر می‌شود، یکی از دلایل اصلی زایمان زودرس است.
- ناهنجاری‌های رحمی: شکل غیرطبیعی رحم میتواند در حفظ بارداری کامل مشکل ایجاد کند.
- مشکلات جفت: جدا شدن جفت از دیواره‌ی رحم (دکولمان جفت) یا جفت سرراهی می‌توانند باعث زایمان زودرس شوند.
- مایع آمنیوتیک زیاد یا کم: افزایش بیش از حد (پلی‌هیدرآمنیوس) یا کاهش غیرطبیعی (الیگوهیدرآمنیوس) مایع اطراف جنین، میتواند خطر را بالا ببرد.
زایمان زودرس در چه هفته‌ای خطرناک است؟
خطرات زایمان زودرس به طور مستقیم با سن بارداری نوزاد در زمان تولد مرتبط است؛ هرچه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، خطرات بیشتری او را تهدید میکند. زایمان زودرس به چهار دسته تقسیم می‌شود: زایمان زودرس شدید که قبل از هفته‌ی ۲۸ بارداری اتفاق می‌افتد و نوزادان در این مرحله به شدت نارس بوده و نیازمند مراقبت‌های ویژه در بخش NICU هستند؛ زایمان زودرس بسیار که بین هفتههای ۲۸ تا ۳۲ بارداری رخ می‌دهد؛ زایمان زودرس متوسط بین هفتههای ۳۲ تا ۳۴ بارداری و زایمان زودرس دیررس که از هفته ۳۴ تا ۳۶ بارداری اتفاق می‌افتد. هرچه سن بارداری بالاتر باشد، ریه‌ها و سایر اندام‌های نوزاد کامل‌تر شده و شانس بقای بدون عوارض طولانی‌مدت افزایش می‌یابد. همچنین، تفاوت معناداری بین خطرات زایمان زودرس در جنین پسر و دختر وجود ندارد، اگرچه برخی مطالعات نشان داده‌اند که جنین‌های دختر کمی مقاومت بیشتری نسبت به این شرایط دارند.
علائم زایمان زودرس در شش و هشت ماهگی
شناخت علائم زایمان زودرس بسیار مهم است. تشخیص به موقع این علائم میتواند به پزشک فرصت دهد تا با مداخلات درمانی مناسب، زمان تولد را به تأخیر بیندازد و شانس سلامت نوزاد را افزایش دهد. علائم زایمان زودرس در شش ماهگی و علائم زایمان زودرس در هشت ماهگی ممکن است شبیه هم باشند، اما در صورت مشاهده‌ی هر یک از آن‌ها، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
انقباضات منظم: انقباضات رحم که هر ۱۰ دقیقه یا کمتر رخ می‌دهند. این انقباضات ممکن است مانند انقباضات دوران قاعدگی یا درد کمر احساس شوند.
کمردرد مبهم و مداوم: دردی که در قسمت پایین کمر احساس می‌شود و با تغییر وضعیت از بین نمی‌رود.
احساس فشار در لگن: احساس فشار مداوم در ناحیه‌ی لگن یا واژن، مانند اینکه سر نوزاد در حال پایین آمدن است.
تغییر در ترشحات واژن: افزایش، تغییر رنگ یا قوام ترشحات واژن، به ویژه اگر خونی، صورتی یا آبکی باشد.
پارگی کیسه آب: نشت ناگهانی یا قطره‌ای مایع از واژن که ممکن است نشانه‌ی پارگی کیسه آب باشد.
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، حتی اگر خفیف باشند، بلافاصله با پزشک یا بیمارستان تماس بگیرید. هرگز از این علائم به سادگی عبور نکنید و برای ارزیابی دقیق، درنگ نکنید.
تشخیص و درمان زایمان زودرس: مداخلات پزشکی
در صورت مراجعه به پزشک با علائم زایمان زودرس، اقدامات تشخیصی و درمانی متعددی انجام می‌شود.
اقدامات تشخیصی
معاینه لگنی: پزشک دهانه رحم را معاینه میکند تا میزان باز شدن (اتساع) و نرم شدن آن را بررسی کند.
سونوگرافی: سونوگرافی از رحم و دهانه رحم برای اندازه‌گیری طول دهانه رحم و بررسی وضعیت جفت انجام می‌شود.
آزمایشات: ممکن است آزمایش خون و ادرار برای بررسی وجود عفونت و آزمایش فیبرونکتین جنینی (fFN) برای پیش‌بینی احتمال زایمان در روزهای آینده انجام شود.
روش‌های درمانی
هدف اصلی درمان، به تأخیر انداختن زایمان است تا نوزاد فرصت بیشتری برای رشد در رحم داشته باشد.
استراحت مطلق: در برخی موارد، پزشک استراحت مطلق را توصیه میکند تا فشار از روی دهانه رحم برداشته شود.
داروهای توکولیتیک: این داروها برای متوقف کردن انقباضات رحم استفاده میشوند. این داروها فقط برای مدت محدودی و به منظور فراهم کردن زمان برای تزریق داروهای دیگر استفاده میشوند.
تزریق کورتیکواستروئید: تزریق این داروها به مادر، باعث تسریع در رشد ریه‌های نوزاد می‌شود و خطر مشکلات تنفسی پس از تولد را به شدت کاهش می‌دهد.
پروژسترون درمانی: برای مادرانی که سابقه زایمان زودرس دارند، تزریق یا استفاده از شیاف پروژسترون میتواند به کاهش خطر زایمان زودرس در بارداری‌های بعدی کمک کند.
برای جلوگیری از زایمان زودرس چه بخوریم؟
تغذیه مناسب، یکی از مهم‌ترین عوامل در پیشگیری از زایمان زودرس است. سوال مهم این است که برای جلوگیری از زایمان زودرس چه بخوریم؟ یک رژیم غذایی سالم و متعادل، سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی، میتواند به سلامت کلی بدن شما کمک کرده و خطر را کاهش دهد.
پروتئین: مصرف کافی پروتئین برای رشد سالم جنین و تقویت عضلات رحم ضروری است. منابع پروتئین شامل گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ و حبوبات است.
کلسیم و ویتامین D: این دو ماده برای رشد استخوان‌های جنین و سلامت استخوان‌های مادر حیاتی هستند. شیر، ماست، پنیر و آب پرتقال غنی‌شده از کلسیم، منابع خوبی هستند.
آهن: کمبود آهن میتواند منجر به کم‌خونی شود که یکی از عوامل خطر است. گوشت قرمز، اسفناج و عدس سرشار از آهن هستند.
امگا ۳: این اسیدهای چرب برای رشد مغز و چشم جنین ضروری هستند و می‌توانند خطر زایمان زودرس را کاهش دهند. ماهی سالمون و گردو منابع خوبی از امگا ۳ هستند.
آب: هیدراته نگه داشتن بدن بسیار مهم است. کم‌آبی میتواند باعث انقباضات کاذب شود.
برخی منابع غیرعلمی از سوره قرآن برای جلوگیری از زایمان زودرس صحبت می‌کنند. هرچند که توکل و دعا میتواند آرامش روانی ایجاد کند، اما باید به توصیههای پزشکی نیز پایبند بود.
سخن پایانی
زایمان زودرس یک پدیده‌ی پیچیده است که میتواند نگرانی‌های زیادی را برای والدین ایجاد کند. اما با آگاهی، مراقبت‌های منظم و همکاری نزدیک با تیم پزشکی، می‌توان بسیاری از خطرات آن را مدیریت کرد. به عنوان یک پزشک، توصیه می‌کنم که در طول دوران بارداری، به بدن خود گوش دهید و هرگونه علامت غیرعادی را جدی بگیرید. با مراجعه‌ی به موقع و دریافت درمان‌های مناسب، می‌توانیم شانس یک تولد سالم را برای نوزاد شما به حداکثر برسانیم.
برای مشاوره و بررسی تخصصی شرایط بارداری خود، با مطب دکتر علوی تماس بگیرید.
سوالات متداول
آیا زایمان زودرس همیشه خطرناک است؟
هرچه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، خطرات بیشتری او را تهدید میکند. نوزادان نارس ممکن است با مشکلات تنفسی، قلبی، گوارشی و عصبی مواجه شوند. با این حال، با پیشرفتهای پزشکی، شانس بقای نوزادان نارس، حتی آنهایی که در هفتههای بسیار پایین متولد میشوند، افزایش یافته است.
آیا استرس میتواند باعث زایمان زودرس شود؟
استرس شدید و مزمن میتواند به طور غیرمستقیم بر سلامت بارداری تأثیر بگذارد و خطر زایمان زودرس را افزایش دهد. مدیریت استرس و حفظ آرامش روانی، یکی از توصیههای کلیدی پزشکان است.
آیا با شروع انقباضات زودرس، باید به بیمارستان بروم؟
بله، اگر هرگونه انقباض منظم، درد کمر یا تغییر در ترشحات واژن را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک یا بیمارستان تماس بگیرید. تنها یک پزشک میتواند تشخیص دهد که آیا این علائم نشانه‌ی واقعی زایمان زودرس هستند یا خیر.
درصورت تماس اعلام کنید که از طرف سایت تماس گرفته اید
